Ulu Öndər Heydər Əliyevin xilaskarlıq missiyası
14.06.2025
1993-cü ilin 15 iyun tarixi Azərbaycanın dövlətçilik tarixində dönüş nöqtəsi olaraq qiymətləndirilir. Bu gün Ümummilli Lider Heydər Əliyevin ölkədə siyasi-siyasi, iqtisadi və sosial böhrandan xilas etməsinin simvolik günü kimi tarixə düşüb. Bu məqalədə 15 iyunun yaranma tarixi, səbəbləri və nəticələrini sistemli şəkildə təsvir edərək, onun müasir Azərbaycan üçün önəmini dərinləşdirəcəyik.
Azərbaycan SSR-də sovet hakimiyyəti disfunksiyalı ən yüksək həddə vardığı zaman, 1987-ci ildə Heydər Əliyev siyasi mövqeyini tərk etməyə məcbur oldu. O, Sovet rəhbərliyinin Dağlıq Qarabağla bağlı xətti ilə razılaşmadığı üçün Mərkəzi Komitənin sıralarından istefa verdi. Lakin iki həftə sonra erməni millətçiləri Sovet rəhbərliyinin dəstəyi ilə Dağlıq Qarabağ problemini alovlandırdılar. Bu, minlərlə insanın faciəsinə və Azərbaycanın milli təhlükəsizliyi üçün ciddi riskə yol açdı.
Daha sonra isə müstəqillik dövrü başladı. 1991-ci ilin oktyabrında Azərbaycanda müstəqillik elan edilsə də, AXC-Müsavat birliyi dövlət idarəçiliyində uğursuzluq göstərdi. Silahlı quldur dəstələrinin fəaliyyəti, separatçılıq meyllərinin güclənməsi, iqtisadi çöküş və xalqlar arasında qarşıdurma – bu amillər ölkəni məhv olmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qoydu. 1992–1993-cü illər ərzində ərazi bütövlüyü pozulan ölkədə daxili böhran daha da dərinləşdi.
1993-cü ilin əvvəllərində Kəlbəcərin işğal edildi, iqtisadi tənəzzül nəticəsində sosial vəziyyət ağırlaşdı, ölkədə real hakimiyyət boşluğu yarandı. Bu, siyasi sistemin sıradan çıxması ilə nəticələndi.
Azərbaycan xalqı və siyasi dairələr bu xaotik vəziyyətdən çıxış yolunu Heydər Əliyevin simasında gördülər. 1993-cü ilin iyunun 9-da Heydər Əliyev Bakıya dəvət edildi və 15 iyunda Ali Sovetin sədri seçildi. 24 iyunda isə Milli Şura qərarı ilə ona Prezident səlahiyyətləri verildi. Beləliklə, 15 iyun Milli Qurtuluş Günü dövlətin süqutunu dayandıran, stabilliyə yol açan dönüş nöqtəsi oldu.
Ulu Öndər Heydər Əliyev dövlətin parçalanmış sistemini yenidən qurmağa başladı. Gəncədə baş qaldırmış qiyama qarşı tədbirlər aldı, idarəetməni gücləndirdi, qeyd edilən illərdə nəzarətsiz mövqelərdə olan silahlı qrupları məhv etdi. Eyni zamanda, hüquqi sistem və parlamentar nəzarət sistemi formalaşdırıldı.
Fövqəladə tədbirlər nəticəsində hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyəti gücləndirildi, qanunçuluq bərpa edildi. Eyni zamanda, dövlət əmlakının yönəldilməsi, neft müqavilələri imzalanması, beynəlxalq münasibətlərin bərpası kimi tədbirlərə başlanıldı.
Bu müddət ərzində Azərbaycan parlamentində ilk seçkilər keçirildi, konstitusiya referendumla qəbul edildi və çoxpartiyalı sistemin əsası qoyuldu. Eyni zamanda beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələr möhkəmləndi, Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzu artdı. İqtisadiyyatda dönüş başladı. Neft müqavilələri – xüsusilə “Əsrin müqaviləsi” – Azərbaycanın dünya bazarlarına inteqrasiyasını gücləndirdi. Bu müqavilələr sayəsində formalaşdırılan neft-qaz gəlirləri infrastruktur, sosial layihələr və strateji investisiyalara yönəldi.
Bundan əlavə, ayrı-ayrı sahələrdə fundamental islahatlara start verildi: bank sektoru, dövlət müəssisələrinin idarə olunması, vergi sistemi və iqtisadi şəffaflıq.
Heydər Əliyev dövlətin strateji təhlükəsizlik sahəsinə diqqət yetirdi. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri modernləşməyə başladı, cəbhə xətti gücləndirildi. Bu proses tədricən erməni tərəfi ilə atəşkəsə gətirdi və daha sonra danışıqlar prosesinə yol açdı. Lakin hər zaman vurğulandı ki, heç bir zaman ərazi bütövlüyündən güzəşt edilməyəcək.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin vəfatından sonra, onun siyasi kursu Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirildi. 2020-ci ildəki Vətən Müharibəsində qazanılan Zəfər bu kursun məntiqi nəticəsi olaraq qəbul edilir. Heydər Əliyevin “Şuşa bizim gözümüzdür” arzusu 27 ildən sonraya – 2020-ci il 8 noyabrda reallaşdı. Prezident cənab İlham Əliyev qeyd etdi: “Mən xoşbəxt insanam ki, ata vəsiyyətini yerinə yetirdim. Şuşanı azad etdik!”
Milli Qurtuluş Günü hər il ölkədə dövlət səviyyəsində qeyd olunur. Rəsmi mərasimlər, tədbirlər, bəyannamələr, tamaşalar keçirilir. Bu gün hər azərbaycanlı üçün milli kimlik və birlik duyğusunun gücləndiyi bir gündür. Heydər Əliyevin göstərdiyi yolu izləyərək, xalqın iradəsinə sadiq qalmaq “Qurtuluşun rəmzləri” olaraq qeyd edilir: sabitlik, hüquq qaydası, parlamentar demokratiya, iqtisadi inkişaf və hərbi müdafiə qabiliyyəti.
21-ci əsrdə Azərbaycanın inkişaf trendləri – modern infrastrukturlar, beynəlxalq layihələr, neft-bərpa olmayan sənayelərin inkişafı – Ulu Öndərin qurduğu dövlətçilik əsasları üzərində qurulur. Gənclər, intellektual potensial, diaspor fəaliyyəti, mədəni diplomatiya – bütün bunlar dövlətin güclü gələcəyini qurur. Eyni zamanda, dövlətin uğurunun təminatı olaraq hüquq-mühafizə sistemlərinin fəaliyyətinin davamlılığını hiss etdirir.
15 iyun – Milli Qurtuluş Günü Azərbaycanın ikinci müstəqilliyini möhkəmləndirən, xalqın azadlıq arzusunu reallığa çevirməyə xidmət edən gün olmaqla yanaşı, gələcəyə yönələn siyasi-ideoloji mərhələdir. Bu tarix və günü biz yalnız anmırıq, həm də Ulu Öndərin bizə atdığı strateji kursun davamçısı olaraq dövlətçilik, suverenlik və milli həmrəylik ideallarını yaşadırıq.
Həliməxanım Ələkbərova
Suraxanı rayonu, 282 nömrəli tam orta məktəbin təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini
