Xocalı soyqırımı.
XX əsrin Xocalı faciəsi Azərbaycan tarixinə dəhşətli hadisələrdən
biri kimi daxil olmuşdur. Azərbaycan xalqı 200 il ərzində erməni millətçi-şovinistlərinin
davamlı olaraq etnik təmizləmə (soyqırımı siyasətinə) məruz qalmış, tarixi torpaqlarından
qovulmuş, qaçqına, məcburi köçkünə çevrilmiş və bütün bunlar kütləvi qırğınlarla
müşayiət olunmuşdur. Azərbaycanlıların öz tarixi-etnik torpaqlarından qovulması sovet
dövründə davam etmişdir. 1948-1953-cü illərdə Ermənistandan 150 min azərbaycanlı
deportasiya olunmuş, Azərbaycanın Kür-Araz düzənliyində yerləşdirilmişdir. 1988-ci ildə
isə öz tarixi torpaqlarında yaşayan 250 min azərbaycanlı bu ərazidən qovulmuş, bununla
da Ermənistan monoetnik dövlətə çevrilmişdir. 1988-ci ildən Qarabağ ətrafında başlayan
hadisələr və erməni ideoloqlarının “dənizdən dənizə Ermənistan” adlı sərsəm bir
ideyasını reallaşdırmaq cəhdi kəndlərin, şəhərlərin dağılması, on minlərə günahsız
insanın ölümü, yüz minlərlə azərbaycanlının öz tarixi torpaqlarından didərgin düşməsi ilə
nəticələndi.
XX əsrin sonunda baş vermiş bu faciə təkcə Azərbaycan xalqına deyil, bütün
insanlığa, bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş ağır cinayətlərdən biridir. Xocalı soyqırımı əsrin
Xatın, Xirosima, Naqasaki və Sonqmi kimi dəhşətli faciələri ilə bir sırada dayanır. 1992-ci
il fevral ayının 26-da Ermənistan hərbi birləşmələri 7 min əhalisi olan Xocalı şəhərində
genosid aktı həyata keçirdi. Ermənistan hərbi birləşmələrinin şəhərə hücumu zamanı
burada yalnız 3 minə yaxın insan var idi. Çünki, mühasirədə qaldığı 4 aydan artıq zaman
ərzində əhalinin xeyli hissəsi şəhərdən çıxmaq məcburiyyətində qalmışdı. Xocalı
soyqırımı zamanı 613 nəfər ödürülmüş, 1000 nəfər müxtəlif yaşlı dinc sakin aldığı güllə
yarasından əlil olmuş, 8 ailə tamamilə məhv edilmiş, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 nəfər
valideyinlərindən birini itirmişdi. Faciə baş verən gecə 1275 nəfər dinc sakin girov
götürülmüş, onların 150 nəfərinin taleyi indiyə kimi məlum deyil. Bütün bunlar erməni
hərbçiləri tərəfindən xüsusi amansızlıqla və ağlasığmaz vəhşiliklə həyata keçirilmişdir.
Bütün bunlar Ermənistanın Cenevrə konvensiyasının protokollarını pozaraq, müharibə
qaydalarına zidd olaraq dinc sakinlərə qarşı həyata keçirilən soyqırımı olduğunu
təsdiqləyir. Xocalı elə bir yaşayış məskəni idi ki, o, Azərbaycan tarixinin qədim
dövrlərindən müasir dövrə qədər tarix və mədəniyyət ənənələrini özündə əks etdirirdi.
Xocalının kromlexləri, dolmenləri, siklopları, kurqanları və digər abidələri, qazıntılar
zamanı üzə çıxan müxtəlif növ məişət əşyaları insan cəmiyyətinin inkişaf dinamikasını
özündə əks etdirən maddi mədəniyyət nümunələridir. Erməni işğalından sonra bütün bu
maddi mədəniyyət abidələrinin məhv edilməsi və dünyanın ən qədim məzarlıqlarından
sayılan Xocalı qəbiristanlığının texnika vasitəsiylə darmadağın edilməsi vandalizmin bariz
nümunəsi olmaqla yanaşı dünya mədəniyyətinə qarşı zorakılıq aktıdır.
Azərbaycan xalqı onun qan yaddaşında silinməz iz qoyan Xocalı soyqırımını hər il
qeyd edir, həlak olan insanların əziz xatirəsini dərin ehtiramla yad edir.
Bu hadisə ilə bağlı N.Nərimanov adına 45 nömrəli tam orta məktəbin foyesində "Xocalı güşəsi" yaradılıb və sil-silə tədbirlər keçirilib.
